Từ đâu mà có “mùa hè”?
Chúng ta đang ở giữa mùa hè. Ai cũng biết, đây là một trong bốn mùa của năm, sau mùa xuân và trước mùa thu. Tuy nhiên, vì sao mùa này có tên là “hè”?
Trong tiếng w88 bong88 có 3 từ “hè”. Từ điển tiếng w88 bong88 (Hoàng Phê chủ biên, 1992) ghi nhận từ “hè” đầu tiên là “mùa hạ” (tr.432). Như vậy, “mùa hạ” chính là tên gọi khác của “mùa hè”. Từ này hiện vẫn được sử dụng nhưng phạm vi hẹp hơn.
Cùng với “xuân”, “thu” và “đông”, “hạ” là từ w88 bong88 gốc Hán. Ba từ trước không có từ tương đương trong tiếng w88 bong88. Riêng “hạ” thì có một từ tương đương là “hè”. Vậy, có phải “hè” là từ thuần w88 bong88 tương đương của “hạ”?
Thật ra, “hè” cũng là một từ w88 bong88 gốc Hán. Nói cách khác, “hè” cũng chính là “hạ”. Như đã biết, trong tiếng w88 bong88, bên cạnh từ Hán w88 bong88 còn có một lớp từ được gọi là “tiền/cổ Hán w88 bong88”. Đây là lớp từ gốc Hán có âm đọc xưa hơn từ Hán w88 bong88 (âm đọc thời Đường) còn được bảo lưu trong tiếng w88 bong88. Chẳng hạn, “buồng” là từ tiền/cổ Hán w88 bong88 mà từ Hán w88 bong88 tương đương là “phòng”, “chén” là âm đọc xưa của từ Hán w88 bong88 “trản”, “rồng” là âm xưa của “long”, “búa” là âm xưa của “phủ”…
Tương tự, “hè” là từ tiền/cổ Hán w88 bong88 mà từ Hán w88 bong88 tương đương là “hạ”. Điều này không khó để chứng minh. Vì mối quan hệ giữa hai nguyên âm /a/ và /e/ là mối quan hệ lịch sử. Giữa chúng có sự tương ứng mà ta có thể gặp trong nhiều trường hợp như: chè ~ trà, mè (vừng) ~ ma, xe ~ xa... Trong tiếng w88 bong88 cũng có hiện tượng này, chẳng hạn: mẹ ~ má, ha ~ he, nha ~ nhe, nhá ~ nhé… Mối quan hệ tương ứng giữa hai thanh điệu huyền (thanh 2) và nặng (thanh 6) cũng là điều bình thường, ví như: nhì ~ nhị, mùa ~ vụ,…
Ngoài ra, cũng như “hè”, “mùa” là một từ w88 bong88 gốc Hán. Nó chính là âm xưa của từ Hán w88 bong88 tương đương là “vụ” (mối quan hệ giữa hai phụ âm m - v, hai nguyên âm /u/ - /ua/ và hai thanh huyền - nặng hoàn toàn có thể chứng minh được). Cho nên, ta có hai từ ghép đẳng lập tương đương là mùa vụ và vụ mùa.
Tóm lại, cả “mùa” lẫn “hè” đều là những từ w88 bong88 gốc Hán. Khi vào tiếng w88 bong88, chúng được cấu tạo theo quy tắc ngữ pháp tiếng w88 bong88 (yếu tố chính đứng trước yếu tố phụ trong các danh từ, ngữ danh từ; ngược lại với tiếng Hán). Đây là lý do chúng tồn tại được trong tiếng w88 bong88.
ThS. PHẠM TUẤN VŨ