Từ đâu mà có “w88 w88.limo mả”?

Hằng năm, từ khoảng giữa tháng 11 âm lịch cho đến hết tháng w88 w88.limo, người miền Trung thường có truyền thống đi giẫy mả, quét dọn, sửa sang mồ mả tổ tiên, thắp nhang tưởng nhớ ông bà, sau đó bà con trong dòng họ trở về nhà quây quần bên mâm cỗ. Truyền thống này được gọi là “w88 w88.limo mả”. Vậy, “w88 w88.limo mả” có nguồn gốc từ đâu?

Như đã biết, trong tiếng Việt có hai từ “w88 w88.limo”. Đó làw88 w88.limo(1): tháng thứ 12, cũng là tháng cuối cùng của năm âm lịch (nên ta cótháng w88 w88.limo) vàw88 w88.limo(2): lễ cúng tổ tiên [vào tháng w88 w88.limo] (nên ta cóngày w88 w88.limo, giỗ w88 w88.limo). Hai từ này có chung nét nghĩa liên quan đến thời gian (tháng w88 w88.limo). Do đó, nhiều người nhầm rằng, “w88 w88.limo mả” bắt nguồn từ “tháng w88 w88.limo” vì phần lớn ngày w88 w88.limo mả của các dòng họ đều diễn ra trong tháng này.

Thật ra, xét về từ nguyên, cả “[tháng] w88 w88.limo” (1) và “w88 w88.limo [mả]” (2) đều có cùng một gốc từ tiếng Hán, do đọc lệch chữlạpw88 w88.limo tiếng Hán mà thành. Bởi như đã dẫn ở bài viết“Tháng w88 w88.limo” và “tết”đăng trên báo Bình Định ngày 10.2.2018, mối quan hệ giữa hai phụ âm /l/ và /c/ (viết ra bằngch) là mối quan hệ lịch sử. Chúng có thể chuyển hóa cho nhau như đã thấy w88 w88.limo các trường hợp:langchàng, lam [màu]chàm, lịch lạcchệch choạc…

w88 w88.limo tiếng Hán,lạp(bộnhục) có nhiều nghĩa, trong đó có nghĩa “lễ tế w88 w88.limo”, tức lễ tế thần vào tháng cuối năm âm lịch. Vào đời nhà Chu, cuối năm có lễ tất niên, gọi là “đại lạp”. Vì thế, tháng cuối năm được gọi là “lạp nguyệt” (tháng có đại lạp). Ngoài ra, còn có giả thuyết cho rằng, “lạp nguyệt” là do tháng này, người ta làm nhiều thịt cá khô để dành ăn trong năm tới, bởilạpnghĩa gốc là “thịt cá ướp, hun khô”.

Lạpvề sau phái sinh nét nghĩa “lễ cúng tổ tiên, ngày giỗ”. Khi vào tiếng Việt,lạpbị đọc chệch thành “w88 w88.limo” và trở thành từ đồng nghĩa với “giỗ”. Cho nên, trong tiếng Việt mới có tổ hợp “ngày w88 w88.limo” tương đương “ngày giỗ” và thường gộp gọn khi nói là “giỗ w88 w88.limo”. Tổ hợp “giỗ w88 w88.limo” là một từ ghép có cấu tạo đẳng lập với phương thức kết hợp một yếu tố Hán Việt và một yếu tố Việt cùng/gần nghĩa, tương tự các trường hợp:binh lính, màu sắc, hiền lành, gian dối... Đây là một w88 w88.limo những cách Việt hóa tích cực lớp từ mượn gốc Hán của người Việt.

ThS. PHẠM TUẤN VŨ