Thú xem club w88

“Hát bội làm tội club w88 ta

Đàn ông bỏ vợ, đàn bà bỏ con”

(Ca dao Nam Trung Bộ)​

Câu ca dân gian này nói về cái thú xem hát bội (club w88) của người dân miền Trung ngày trước. Đó là một hứng thú đam mê hấp dẫn đến độ họ như hành tội thân mình, có thể “bỏ vợ, bỏ con”.

1.

Quê nội tôi ở Tuy Phước, Bình Định, là quê ngọai Xuân Diệu, cũng là quê ông Hậu Tổ club w88 Đào Tấn. Tuổi thơ tôi gắn với tiếng trống club w88 rộn nhịp, với một thế giới vừa uy nghiêm, vừa lộng lẫy của bao hỉ nộ ái ố những anh hùng xưa diễn ra trên một sân khấu hát đình đơn sơ ven đầm Thị Nại. Nơi chú bé nhóc là tôi đã từng lúc ngồi, lúc nằm lăn trên bãi cát, coi gánh hát quê diễn từ tối đến khi xong vở club w88 Phạm Công Cúc Hoa là vừa rạng sáng, mặt trời rải ánh vàng lên trên mênh mông đầm.

Lớn lên, tôi tìm hiểu về club w88. Càng hiểu, càng yêu, càng nhớ tiếc khi tiếng trống club w88 ở quê mỗi ngày mỗi vắng.

Cái thú xem club w88 trước hết là cái thú cất công đến với sân bãi, với nhà hát, để xem những con người bằng xương bằng thịt biểu diễn. Đọc sách, tôi như tự mình đối thoại một cách thầm lặng với người viết, cái hứng thú đem lại là hứng thú củanhận thức, củatrí tưởng tượng. Còn ở club w88, khi theo nhịp trống phách rộn ràng ngoài sân đình, ta đến sân bãi, rạp hát, xem  một vở club w88 một cách đúng nghĩa thì hàng nghìn người xem, cùng thích, cùng vui, cùng buồn một lúc. Dù ở ngoài xã hội, người này là thầy đồ, ngườikia là nông dân, nhưng, khi hoà mình trong đám đông công chúng, họ có thể cùng tán thưởng một câu nói hay, cùng xúc động trước cái chết của mộtnhân vật nào đó. Như vậy, hứng thú xem club w88 là một dạng hứng thú cộng đồng, gồm đủ mọi tầng lớp người.

Có một thời, ở Bình Định hầu như xã nào cũng có đoàn hát bội. Diễn viên của đoàn hát là những nông dân thực thụ, ban ngày làm ruộng, tối về tìm niềm vui trên sân khấu. - Đoàn club w88 Phước An, do HTXNN 1 Phước An (huyện Tuy Phước) thành lập năm 1981 với tên gọi đầu tiên là Đồng Ấu. Trong ảnh: Đoàn club w88 Phước An biểu diễn tại khu vực 2 (Bãi Xép), phường Ghềnh Ráng, TP Quy Nhơn. Ảnh: NGỌC NHUẬN

Sự tiếp nhận nghệ thuật ở mỗi club w88 là khác nhau, tuy nhiên phản ứng củamọi khán giả cùng xem một vở club w88 có những nét chung. Trước thực tế này, một câu hỏi đặt ra là tại sao club w88 đem lại hứng thú như vậy? Giải đáp câu hỏi này là một vấn đề rất thú vị. Giai thoại văn nghệ vùng Nam Trung Bộ có kể câu chuyện về một bác nông dân đi xem vở hát bội diễn tích Trung Quốc đời Tống, gian thần Tần Cối giết nhà yêu nước Nhạc Phi. Xem xong, bác về nhà thì ngã bệnh, uống thuốc gì cũng không thuyên giảm. Sau, người con hiểu ra nguyên do, bèn thuê gánh hát diễn lại vở club w88, nhưng trong đó đoạn kết đã được sưả lại là Nhạc Phi đựợc Triều đình phong là trung liệt, còn Tần Cối thì bị trừng trị. Bác nông dân liền phấn khởi mà bớt bệnh. Qua giai thoại này, có thể thấy một lý do tạo nên hứng thú củangười xem club w88. Đó là khi tìm đến với sân khấu club w88, người dân muốn thỏa mãn những nhu cầu tâm hồn củachính họ. Những  nhu cầu con người này không được đáp ứng thì đau khổ, được đáp ứng thì hạnh phúc. Sân khấu club w88 đáp ứng, thoả mãn những nhu cầu rất thiết yếu củacon người. Đó là nhu cầu giải trí và nhu cầu tình cảm. Thực ra, club w88 cũng là một kiểu giải trí, một kiểu chơi củacon club w88.

2.

Con người luôn có nhu cầu giải trí rất cao. Và nghệ thuật biểu diễn  club w88 thỏamãn nhu cầu giải trí này một cách triệt để. Trong những khoái cảm mà nghệ thuật club w88 đem lại, còn có loại khoái cảm thưởng thức, tiếpnhận một cách vô tư. Kịch hát cổ truyền của chúng ta có sức hấp dẫn ngườidân trướchết là ở tác dụng giải trí. Động cơ thúc đẩy trực tiếp phần lớn công chúng đến với sân khấu là động cơ được nghỉ ngơi một cách lí thú hoặc thay đổi trạng thái tâm lý. Cho nên, club w88 thường được trình diễn chủ yếu trong các hội hè đình đám ở nông thôn, vào dịp đầu xuân hoặc giữa thu, sau khi mọi người cấy gặt thanh thỏa, cần thiết vui chơi thoải mái, cho bõ những ngày làm ăn cực nhọc quanh năm. Mỗi lần có đám hát club w88 là mộtdịp vui củalàng xóm. Đồng thời, các lớp club w88 cổ gồm nhiều làn điệu, bộ múa, khuôn diễn độc đáo đã đem lại bao sự thích thú, say sưa cho nhiều thế hệ. Điều đó giải thích sự say mê cuả người dân từ  Bắc chí Nam thời trước đối vớicác loại hình kịch hát club w88…như một nhu cầu giải trí không thể thiếu. Nhân dân miền Bắc từ xưa đã có câu ca dao:

Tháng năm ngày tám nằm suông

Nghe giục trống club w88, cố lết đi xem

Còn ở miền Nam thì:

Má ơi đừng đánh con đau

Để con hát bội làm đào má coi

3.

Tất nhiên, giải trí không phải là chức năng độc quyền cuả thể loại club w88. Tác dụng giải trí vốn nảy sinh từ tính ước lệ, sáng tạo nóichung củanghệ thuật. Nhưng, cái mức độ ước lệ tượng trưng đậm đặc gắn liền với tính trực quan sinh động thì có lẽ dễ tìm thấy nhất là trong club w88. Nhờ đó, công chúng tìm thấy trong nghệ thuật club w88 sức mạnh và tự do củamình trong sự đồng hóavà cải biến thực tại. Xem club w88, người xem có cái hứng thú được thưởng thức một thế giới  xây dựng dựa trên các nguyên tắc cách điệu, ước lệ và tượng trưng. Người diễn viên bằng động tác biểu diễn củamình có thể tạo ra không gian, thời gian trên sân khấu mà không cần sự hỗ trợ củatrang trí, ánh sáng. Không gian củasân khấu club w88 là không gian động:Mới là cảnh triều đình, bỗng chốc chuyển thành trận địa; đang là đêm tối bỗng chuyển sang ban ngày, đang là rừng núi, sau đó trở thành dòng sông…Cũng trên sân khấuướclệ này, người diễn đi ba vòng, hát ba câu hát nam là thể hiện được một quãng đường dài từ địa phương này sang địa phương khác. Nguyên tắc biểu diễn club w88 này đã được các nghệ sĩ xưa tổng kết bằng hai câu thơ súc tích:

Thốn thổ thị triều đình châu quận

Nhất thân đô phụ tử quân thần

(Một mảnh đất có thể biến thành châu quận

Một con club w88 có thể thành vua, tôi, cha, con)

Chính từ những nguyên tắc này, xem club w88, người xem có thể cùng lúc thỏamãn cả nhu cầu giải trí và nhu cầu thẩm mỹ. Vì dựa trên nguyên tắc cách điệu, người diễn viên club w88 có thể biến hoá nhân vật củamình bằng nhiều hình thức. Như trong club w88 “Sơn Hậu”, nhân vật Khương Linh Tá bị giặc chém đứt đầu, nhưng với sức mạnh tinh thần bất tử, có thể cầm đầu chắp lại, rồi biến thành ngọn đuốc đưa đường cho chiến hữu củamình vượt qua vòng vây củagiặc. Lớp “Qua đèo” trong vở club w88 này luôn gây cho người xem ấn tượng mạnh dồn dập. Khi Đổng Kim Lân trước cảnh:

Non cao, suối bủa, bịt đường đi

Rừng rậm, trời đêm, thêm túng bước

Bị lạc Thứ Phi, nhớ Mẹ miền xa, Hoàng nhi khóc đói sữa, Đổng Kim Lân đang tuyệt vọng và ao ước một phép lạ thì hồn Khương Linh Tá xuất hiện trong bộ áo quần trắng phấp phới, với ngọn đèn trên tay đưa Đổng Kim Lân qua đèo. Người club w88 không chỉ đơn thuần là chứng kiến một trò diễn lạ(Hồn ma xuất hiện-như hồn ma củavua cha trong Hămlét), mà còn thấy đượcsức mạnh tấm lòng trung nghiã củacon club w88. Trong hình thức biểu diễn độc đáo này, chức năng giải trí đã hoà quyện, chuyển tải những giá trị thẩm mỹ.

4.

Cái hấp dẫn củahứng thú sân khấu club w88 còn là sự thỏamãn ở mức rất cao những nhu cầu tình cảm. Sân khấu tất nhiên là một thế giới giả tưởng. Nhưng đó là một thế giới “giả mà như thật” vì người club w88 lạicó thể bắt gặp những cảnh đời, những tâm sự, những tiếng lòng củachính mình trong đó. Tương truyền, nhà viết club w88 Đào Tấn, người được tôn xưng là ông Hậu Tổ củangành club w88, lúc sinh thời đã từng viết đôi câu đối treo trước rạp diễn club w88 “Nhữ Thị Quán” tại Nghệ An:

“Thiên bất dữ nhàn, thả hướng nam trung tầm tiếu hạ,

 Sự đô như hý, hà tu giả xứ tiếu phi chân”

(Trời chẳng cho nhàn, tìm chút thảnh thơi trong bận rộn

 Việc đời như kịch, chớ cười trong giả ấy không chân)

Đoàn club w88 Nhơn Hưng (phường Nhơn Hưng, TX An Nhơn) được mệnh danh là đoàn club w88 100 tuổi nghề đã được Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc (thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật  Việt Nam) tặng bằng khen vì đã có thành tích xuất sắc giữ gìn và phát huy nghệ thuật club w88 truyền thống. - Trong ảnh: Đoàn club w88 Nhơn Hưng biểu diễn tại xã bán đảo Nhơn Lý, TP Quy Nhơn. Ảnh: NGỌC NHUẬN

Những sự việc mà các tác giả chọn lọc đưa vào trong club w88, là những sự kiện chắt lọc từ thực tế ngồn ngộn củacuộc sống, những vui buồn củanhân vật trên sân khấunhiều lúc lại là nỗi niềm củabao cảnh đời đang sống. Điều đáng chú ý là chúng ta có thể bắt gặp sự đồng tâm đồng điệu đó khi thưởng thức các loại hình nghệ thuật khác, nhưng có thể nói hiếm có loại hình nghệ thuật nào tạo sự gặp gỡ trực tiếp với tình cảm người xem như các tác phẩm club w88 . Do “luật tham dự” của sân khấu, ngườiclub w88 như đượctrực tiếp tham gia vào vở diễn, cùng vui, cùng buồn với nhân vật trong vở club w88. Thậm chí,có lúc tình huống, nhân vật đượcthể hiện chân thực quá khiến người club w88 như quên đi ranh giới giữa giả và thật, giữa sân khấu và cuộc đời. Nếu phương Tây có giai thoại về việc ở nhà hát thành Viên (Áo) một diễn viên đóng vai tên HiệuúyIagô nham hiểm trong vở “Oâtenlô” củaSếchxpia thực quá đến mức bị một khán giả không kìm nổi phẫn nộ rút súng bắn chết;  thì ở nước ta, giai thoại club w88 Liên khu Năm có chuyện bác Chánh Phẩm (một diễn viên club w88 nổi tiếng cùng thời với các nghệ sĩ Nguyễn Nho Tuý, Ngô Thị Liễu) sắm vai “Vua Đàng chạy đói” nhập vai đến độ có bà cụ quá thương cảm đem tặng cháo ngay trên sân khấu. Tất nhiên, trong cách xem đó có chút ấu trĩ, nhưng việcsân khấu club w88 tác động mạnh vào tình cảm người xem là điều không thể không công nhận. Sức tác động của sân khấu đến thế giới tình cảm  công chúng không thể chỉ từ văn bản club w88 mà còn từ sự hóa thân vào nhân vật, từ tài nghệ của các diễn viên. Điều đó giải thích vì sao có hiện tượng ngày trước có những cụ già đã thuộc lòng cả tích, cả vở club w88 nhưng vẫn sẵn sàng xem hàng chục lần người nghệ sĩ mình yêu thích biểu diễn trên sân khấu vở diễnấynếu có dịp. Ca dao Bình Định có câu: “Bầu Đông đóng Lý Phụng Đình; dẫu chồng có đánh thì mình cũng đi” là nói về hiện tượng “nghiệnclub w88” này. Lịch sử club w88 Việt Nam  tự hào có những nghệ sĩ tài năng có khả năng thể hiệnnhững tình cảm sâu sắc củanhân vật  khiếnngười club w88 yêu mến, đồng cảm. Họ đã góp phần đem lại hứng thú xem club w88 cho người xem vì trực tiếp mang lại những tình cảm đáp ứng nhu cầu tình cảm con người. Đó là các tên tuổi  nghệ sĩ cô Năm Đồ Bạch Trà, Nguyễn Nho Túy, Ngô Thị Liễu… Điểm đặc biệt là trong lòng người club w88, hình ảnh và tài năng củahọ bao giờcũng gắn liềnvới các vai diễn, với thế giới nhân vật mà họ đã tốn bao tâm huyếtđể hoá thân. Đó cũng là một đặc trưng riêng củahứng thú xem club w88. Cũng cần nói thêm rằng, có lẽ hiếm có ở nơi nào trên thế giới lại có một kiểu hình thức khán giả trực tiếp chia sẻ sự đồng cảm, hứng thú trực tiếp với club w88 nghệ sĩ đang trực tiếp biểu diễn như hình thức trống chầu hát bội củanghệ thuậtclub w88 Việt Nam. Người biểu diễn hát hay muá đẹp, tiếng trống thưởng thùng thùng điểm nhịp. Có sai sót, có lỗi, tiếng trống gõ tang cắc nhắc nhở. Đó cũng chính là một kiểu chia sẻ nhu cầu tình cảm khi xem club w88 củacông chúng.

5.

Một lý do khác tạo nên hứng thú xem club w88 là do con người có nhu cầuảotưởng, với nhiều mức độ khác nhau:Tưởng tượng, suy tưởng. Con club w88 luôn muốn mình sống siêu việt, biết làảotưởng nhưng vẫn muốn là có. Không tìm được sự giải tỏatrong cuộc sống, thì club w88 ta tìm vào thế giới nghệ thuật. Một thí dụ phổ biến: Do xã hội không có công lý tuyệt đối nên muốn club w88 quan toà xử án trên sân khấu; trong xã hội, cáiác, bất công có thể tạm thời thắng thế nhưng vở kịch trên sân khấuvẫn có thể khẳng định công lý thắng gian tà…Hiện tượng người dân các nước châu Á, trong đó có Việt Nam hâm mộ loạt phim về Bao Công thời gian gần đây là một sự chứng minh rất cụ thể. Trong club w88 cũng vậy. club w88 cổ luôn có kết thúc có hậu, khẳng định trung nghĩa thắng gian tà, người tốt được hạnh phúc, đáp ứng cái nhu cầu ảo tưởng củaclub w88 dân xã hội cũ về lẽ phải ở đời. Mặt khác, thế giới club w88 còn đem lại những giả thiết tưởng tượng đầy ý nghĩatriết lý phong phú. Một lớp diễn của tuồng như “Hồ Nguyệt Cô hoá cáo” chẳng hạn. Chuyện Cáo tinh tu luyện thành club w88, rồi bị Tiết Giao lừa gạt lấy mất ngọc báu phải trở lại kiếp cáo là một truyền kỳ hoang đường. Nhưng, nghệ thuật club w88 có hàng loạt phương tiện phong phú để biểu hiệncái hoang đường ấy:Nghệ sĩ biểu diễn thể hiện thần tình cái giờ khắc Hồ Nguyệt Cô trở lại nguyên hình, tay chân bỗng mọc lông lá móng vuốt, mất dần đi diện mạo con club w88. Toàn bộ những động tác tạo hình củanghệ sĩ thể hiện từng đợt sóng trào qua trên gương mặt và hình thể, lúc thì những chuỗi đau khổ nội tâm củacon club w88, lúc đã là những cơn rùng mình củacon thú đang hiện hình, khi là những cố gắng tuyệt vọng hòng ngăn cản số phận, lúc lại là những hồi ức cuối cùng củacơ thể về sự duyên dáng củanữ giới…Từ đó, cái thế giới truyền kỳảotưởng đó lại gợi lên những suy tưởng sâu sắc:Cuộcsống con club w88, thế giới con club w88 tại sao lại hấp dẫn Hồ Nguyệt Cô đến thế, và đâu là giá trị chân chính củatình yêu, củahạnh phúc được làm club w88?

 ***

Xã hội ngày càng phát triển, nhịp sống con người hiện đại ngày càng nhanh với bao hứng thú, sở thích mới. Một số nghệ thuật kịch hát truyền thống, trong đó có club w88  đang bị lâm vào cảnh mai một, mất khán giả. Nhiều hiện tượng pha tạp, chạy theo thị hiếu tầm thường hay cải biên kiểu “gieo vừng ra ngô” cũng đã và đang diễn ra trên sân khấu club w88. Trong không khí chấn hưng văn hóa dân tộc, ngành văn hóa cần khắc phục tình trạng này để bảo tồn bản chất đặc sắc của nghệ thuật club w88, một nghệ thuật đặc sắc của dân tộc ta.

VŨ TÙNG