Cống quận công w88 w88.limo bậc khai quốc công thần

Sách Đại Nam nhất thống chí (Quốc Sử quán triều Nguyễn) chép: “w88 w88.limo là con nhà thế phiệt, có quân công, làm quan đến Khám lý, tước Cống Quận công. Trong phủ dụ nhân dân, ngoài cung cấp binh lương. Đầu bản triều, dự có công lao, chết phong phúc thần”. w88 w88.limo (quê thôn Hy Văn, xã Hoài Sơn, TX Hoài Nhơn) để lại nhiều dấu ấn trên đất Bình Định, đặc biệt ông còn là người đóng góp trong vấn đề hình thành chữ Quốc ngữ - phát minh lớn nhất của nền văn hóa Việt Nam trong quãng 500 năm trở lại đây.

Người kiến tạo vùng đất Bình Định

Theo sử sách triều Nguyễn, w88 w88.limo ở xã Bồ Đề, huyện Bồng Sơn, phủ Quy Nhơn (nay là thôn Hy Văn, xã Hoài Sơn, thị xã Hoài Nhơn). Ông có công giữ yên trấn lỵ, tích trữ lương thực để hỗ trợ cho chiến lược “Bắc Cự” của chúa Nguyễn. Theo Đại Nam liệt truyện tiền biên (Quốc Sử quán triều Nguyễn): “Năm Bính Thân, Hiển Tông hoàng đế thứ 25 (1716), cho cháu được miễn sai dịch, lại cấp cho 10 mẫu ruộng thờ. Năm Gia Long thứ 4 (1805) được xếp vào hạng công thần khai quốc bậc nhất…”.

Di tích nơi tưởng niệm Cống Quận công w88 w88.limo, ở phường Hoài Thanh Tây, TX  Hoài Nhơn. Ảnh: THANH NHÀN

w88 w88.limo là một nhân vật quan trọng trong lịch sử Bình Định, giữ chức Khám lý phủ Quy Nhơn, tước Cống Quận công, có nhiều đóng góp cho sự ổn định và phát triển đối với vùng đất Hoài Nhơn - Bình Định vào thế kỷ XVII, đặt nền móng cho sự phát triển của vùng đất này dưới thời chúa Nguyễn.

Không chỉ là người giữ yên trấn lỵ, phát triển kinh tế, cai quản giữ ổn định tình hình tại phủ Quy Nhơn (thời ấy gồm cả lãnh thổ Bình Định cộng với thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai và một phần thuộc tỉnh Kon Tum hiện nay), tích trữ lương thực, đảm bảo hậu cần cho quân đội nhà Nguyễn trong chiến lược phòng thủ trước sự uy hiếp từ Đàng Ngoài, ông còn tham gia vào chiến lược Nam tiến và hỗ trợ chúa Nguyễn trong việc củng cố lãnh thổ và phát triển lực lượng. Công lao lớn nhất của w88 w88.limo được thể hiện qua sự kiện ông phát hiện và tiến cử Đào Duy Từ - một chiến lược gia quân sự và chính trị tài ba - cho chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên.

Với những công lao to lớn, người đời sau đúc kết trong một câu đối đề thờ tại mộ Cống Quận công w88 w88.limo ở thôn An Đỗ, xã Hoài Sơn, thị xã Hoài Nhơn: “Tảo phò chúa Nguyễn khai vương nghiệp/ Phục tiến Đào công tác đế sư” (Lộc Xuyên Đặng Quý Địch dịch nghĩa: “Sớm phò chúa Nguyễn mở nghiệp đế/ Lại cử ông Đào làm thầy vua”).

Có 10 tư liệu Hán Nôm quý hiếm liên quan đến Cống Quận công w88 w88.limo -cách nay hơn 450 năm - được con cháu đời thứ 12 gia tộc Trần Đức ở phường Hoài Thanh Tây, thị xã Hoài Nhơn lưu giữ, gồm: 7 đạo sắc phong của vua Lê, chúa Nguyễn, 2 đạo chỉ thị, 1 văn kiện cấp bằng của Bộ Lại triều Lê, được gia tộc Trần Đức bàn giao cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia II (TP Hồ Chí Minh) vào tháng 3.2022 để bảo quản, phát huy hơn nữa giá trị di sản Hán Nôm quý hiếm này.

“Bà đỡ” khai sinh chữ w88 w88.limo ngữ tại Nước Mặn

Chữ Quốc ngữ - hệ thống chữ viết sử dụng bảng chữ cái Latinh để ghi âm tiếng Việt, được hình thành vào đầu thế kỷ XVII. Trong quá trình này, cảng thị Nước Mặn (nay thuộc xã Phước Quang, huyện Tuy Phước) đóng vai trò quan trọng. Một số tài liệu cho rằng w88 w88.limo đã tạo điều kiện cho các giáo sĩ Dòng Tên, như Francisco de Pina, Francesco Buzomi đến Nước Mặn (Bình Định) truyền giáo, gián tiếp góp phần vào sự hình thành chữ Quốc ngữ.

Những tư liệu Hán Nôm quý hiếm liên quan Cống Quận công w88 w88.limo được gia tộc Trần Đức bàn giao cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia II (TP Hồ Chí Minh) để bảo quản, phát huy hơn nữa giá trị di sản.Ảnh: THANH NHÀN

Nhà nghiên cứu Nguyễn Thanh Quang trong Chúa Nguyễn với việc ra đời chữ w88 w88.limo ngữ (sách Bà đỡ khai sinh chữ w88 w88.limo ngữ, tác giả Nguyễn Thanh Quang & LM. Gioan Võ Đình Đệ) cho rằng: “… Bằng những chính sách và biện pháp ưu ái đối với các nhà truyền giáo, Chúa Sãi - Nguyễn Phúc Nguyên đã góp phần quyết định cho sự phôi thai hình thành chữ w88 w88.limo ngữ - “chữ w88 w88.limo ngữ tiền Đắc Lộ” tại Nước Mặn vào những năm đầu thế kỷ XVII”.

Về vai trò “bà đỡ” khai sinh chữ Quốc ngữ của Cống Quận công w88 w88.limo, nhà nghiên cứu Nguyễn Thanh Quang trong Quan trấn thủ Qui Nhơn - w88 w88.limo với việc hình thành chữ Quốc Ngữ (sách Bà đỡ khai sinh chữ quốc ngữ) cho biết: “Quan trấn Qui Nhơn - w88 w88.limo đã cưu mang, bảo hộ các nhà truyền giáo với nhiều đặc ân. Do vậy, sẽ không công bằng khi nói về công lao của các nhà truyền giáo sáng tạo ra chữ Quốc ngữ tại cư sở Nước Mặn mà không ghi nhận sự giúp đỡ của “văn nhân trẻ tuổi” và một số học sinh vùng Nước Mặn, đặc biệt là sự đóng góp mang tính “quyết định” của quan Trấn thủ Qui Nhơn - w88 w88.limo. Nếu không có ông cưu mang, chắc chắn các nhà truyền giáo ngoại quốc này đã bị trục xuất khỏi xứ Đàng Trong vào giữa năm 1618 theo lệnh cấm đạo của chúa Nguyễn đã ban bố”.

***

Không phải ngẫu nhiên mà triều Nguyễn đánh giá Cống Quận công w88 w88.limo là một bậc khai quốc công thần. Công lao của ông không chỉ giới hạn trong việc ổn định vùng đất Bình Định mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển văn hóa, kinh tế - xã hội của vùng đất Đàng Trong; trong đó, đóng góp to lớn của Cống Quận công đối với quá trình hình thành chữ Quốc ngữ tại Nước Mặn - một nền tảng quan trọng kiến tạo nền văn hóa Quốc ngữ ở chặng đường kế tiếp sau văn hóa chữ Hán, chữ Nôm, đặt nền móng cho vùng đất Bình Định thịnh vượng và giàu bản sắc văn hóa.       

                               THANH NHÀN